13 T-Mobile Nowe Horyzonty, Wrocław 2013

Po raz kolejny we Wrocławiu odbyła się edycja festiwalu filmowego T-Mobile Nowe Horyzonty. Tym razem impreza upłynęła przy retrospektywach:  twórców francuskiego neobaroku (Leos Carax, Jean – Jacques Beineix, Luc Bessone), Hansa-Jurgena Sybeberga i  jednego z niegdyś naczelnych skandalistów - Waleriana Borowczyka. Zrywający z neutralizmem neobarok francuski, pojawił się jako zjawisko niekompletne (bez określających go wyznaczników stylu) w latach 80-tych ubiegłego roku, jako wypadkowa ówcześnie modnego i nośnego nurtu – postmodernizmu, który w wyjątkowy sposób upodobał sobie celebrację obrazu. Różnorodność wpisana w estetykę postmodernizmu postawiła znak równości między tym, co w kulturze niskie i wysokie, ostatecznie zacierając między tymi kategoriami granice. Osobiście skoncentrowałem się na retrospektywie Leosa Caraxa, który niedawno podzielił publiczność swoim najnowszym  filmem „Holy Motors”. Francuski twórca, takich filmów jak „Chłopak spotyka dziewczynę” i „Zła krew” nadal uwodzi publiczność, o czym świadczyła wysoka frekwencja i żywe reakcje podczas projekcji. 
Carax to czarodziej kina, a jego filmowe konstrukcje oscylują między przepełnionymi sensualną gęstością miłosnymi scenami, a labiryntem miasta. Sceneria miasta, w której umieszczone są intrygi, będące jedynie punktem wyjścia i pretekstem, to kolejne cechy jego twórczości. Nowatorstwem było również zerwanie z klasyczną fabułą i położenie nacisku na podrzędne sceny urastające do kluczowych momentów jego filmów. Dodatkowo, Carax umieszcza w nich znane w tamtych czasach muzyczne szlagiery, co tylko wzmacnia efekt odbioru. „Chłopak spotyka dziewczynę”, „Zła krew” i „Kochankowie z Pont-Neuf”- to filmy już dziś kultowe. Jednego jestem pewien – te filmy nie straciły na jakości, ważności i nie uleciało z nich piękno. Tego samego nie można napisać o Walerianie Borowczyku. Z całym szacunkiem dla jego twórczości, nie umniejszając jego doniosłej roli, cześć jego filmów straciła już pikantny akcent i osobiście traktuje je jako ciekawostkę. 

                                                                                                                                           „Zła krew”

Tak, jak w poprzednich edycjach festiwalu, wszystkie retrospektywy to jedyna w swoim rodzaju możliwość zobaczenia klasyków na dużym ekranie. To również ważna i potrzebna lekcja historii kina. W zależności od gustu, retrospektywy bywają mniej lub bardziej interesującym wydarzeniem, ale ciężko sobie wyobrazić festiwal bez tej sekcji. Zapowiadany na przyszły rok przegląd filmów Apichatponga Weerasethakula będzie dla mnie i dla wszystkich miłośników jego twórczości szczególnym wydarzeniem. 

Filmy konkursowe, czyli co nowego w kinie.

To bardzo ważna część festiwalu, na którą czekam zawsze z niecierpliwością. Wzbudza skrajne i nieoczekiwane emocje; od całkowitych zachwytów, po irytację do granic możliwości. Mam wrażenie, że w tym roku filmy konkursowe były bardziej starannie wyselekcjonowane
i oferowały różnorodność estetycznych doznań.  „Spokojni” (Silent Ones) reż. Ricky Rijneke, to pierwszy film, jaki zobaczyłem. Jak donosiła poranna, nowo-horyzontowa prasa, reżyserka Ricky Rijneke, nie za bardzo wie, o czym opowiada, a jej snująca się historia prawdopodobnie zmierza donikąd. Pomimo tych pozbawiających nadziei słów zaryzykowałem i okazało się, że reżyserski debiut to całkiem intersujące kino nastroju z odrobiną tajemnicy, niepokojącym klimatem a przede wszystkim z bardzo dobrymi zdjęciami. Na pozór nie mające znaczenia sceny, z czasem zaczynają układać się w subtelnie opowiedzianą historię
o paraliżującej niemocy i tęsknocie za zmarłym w wypadku samochodowym bracie głównej bohaterki. Całość dopina minimalistyczna muzyka Andreya Dergatcheva. Nie jest to film wybitny, ale jak na debiut, to bardzo intersujący obraz. „Fat Shaker” reż. Mohammad Shirvani to film, z którego wyszedłem oszołomiony, nie bardzo wiedząc, co o nim myśleć. Poprawnie zrobiony i ciekawy w swojej formie film irańskiego reżysera nie dotarł do mnie
w całości. Być może w innych kręgach kulturowych, jest to dzieło nowatorskie i mówiące
o ważnych sprawach obyczajowych irańskiego społeczeństwa. Do momentu wizyty policjanta w domu tytułowego Fat Shakera, film zapowiadał się na bardzo ciekawy, potem już siła rażenia zdecydowanie osłabła. Czy tytułowy Fat Shaker w kostiumie swojego otyłego ciała i
z porywczym charakterem symbolizuje stare patriarchalne społeczeństwo irańskie, a jego syn – współczesny, niemy, pozbawiony tożsamości Iran? Być może, ale to tylko ulotne wrażenie, jakie miałem po obejrzeniu filmu.

                                                                                                                                                                             „Lewiatan”

„Lewiatan” (Leviathan) w reżyserii Lucien Castaing-Taylor i Véréna Paravela to z kolei eksperymentalny dokument z połowu ryb. Dokument, który wymyka się klasycznej konwencji, odkrywa przed widzem surowość świata przedstawionego. Brutalność i chłód biją z ekranu. Potęga morza i panujące tam zasady odczuwalne są niemal fizycznie, nie wspominając o tym, że osoby cierpiące na chorobę morską, nie powinny go oglądać.

„Nigdy nie umrzeć” (Never Die) reż. Enrique Rivero, to bardzo subtelne kino meksykańskie, poruszające sprawy ostateczne. Córka wraca do swojego rodzinnego domu, gdzie jak sama wspomina – czas biegnie wolniej. Dręczą ją niepokojące prorocze sny, które niebawem będą miały finał w rzeczywistości. Poruszający i skromny film, mówiący
o poważnych rzeczach bez patosu i nadęcia. Następne dwa filmy, o których będzie mowa, wzbudziły we mnie więcej irytacji niż podziwu. Filipiński „Jungle Love” to rozpustna przypowieść na temat dżungli, w której rzeczywistość i fantazja przenikają się nawzajem. Bohaterowie filmu nieustannie ocierają się o świat duchów i mitycznych postaci, stanowiąc integralną część tego samego wszechświata. W gorących tropikach ich namiętności stają się bardziej radykalne i zwierzęce, a ja z każdą następną minutą filmu otwieram szerzej oczy, zastanawiając się „po co kręcić taki film?”. Kiedy w przypadku „Jungle Love” moje źrenice zwiększały objętość z nadmiaru formy nad treścią, tak podczas projekcji filmu „Krivina” w reżyserii Igora Drljača, powieki stawały się senne i bardzie ciężkie. Pomysł na scenariusz, metaforyczne przedstawienie tematu i surrealistyczne wątki wplecione w podroż głównego bohatera (próbującego odnaleźć przyjaciela) były dosyć ciekawe, ale w całości wypadły słabo. 

Czas na najlepsze tytuły. „Nieznajomy nad jeziorem” (Stranger by the Lake) reż. Alain Guiraudie to fascynujący, zmysłowy thriller z elementami groteski. Miejscem akcji filmu jest dzika, gejowska plaża, na której przebywają stali bywalcy, oddając się przyjemnością opalania, pływania i potajemnych schadzek w pobliskim lesie. Na plaży pojawia się przystojny Franck, szybko nawiązując przyjacielską relację z brzuchatym, przesiadującym na uboczu Henrim. Gdy młody mężczyzna dostrzega na horyzoncie zabójczo przystojnego nieznajomego, rodzi się w nim gorące uczucie. Pewnego dnia Franck nieoczekiwanie staje się świadkiem zdarzenia, które rzuci na to miejsce mroczną aurę. Jego przyszły obiekt pożądania z zimną krwią morduje swojego kochanka i oddala się od miejsca zbrodni. Pomimo przerażenia, Franck nawiązuje bliską relację z mordercą, który jakby nic pojawia się następnego dnia na plaży. Między mężczyznami szybko rodzi się uczucie podszyte niepewnością, tajemnicą i równie silnym pożądaniem. 

                                                                                                                                            „Nieznajomy nad jeziorem”

Guiraudie z dystansem i z czułością rysuje obraz miejsca wypełnionego samotnością, przedmiotowym seksem i szaleństwem. Szaleństwo w tym filmie ma wiele twarzy: począwszy od decyzji Francka, który nie zgłasza sprawy morderstwa na policję i ukrywa przed detektywem cenne dla śledztwa informacje, kończąc na jego obsesji na punkcie mordercy. Urzekające swoim pięknem kadry i zmysłowość mieszają się w tym filmie z atmosferą śmiertelnego niebezpieczeństwa. Potrzeba bliskości z drugim człowiekiem przybiera kształt tańca ze śmiercią, akcja romansu biegnie w nieoczekiwanym kierunku,a ofiar przybywa. Drugim obrazem zasługującym na aplauz jest polski tytuł, który znalazł się w konkursie głównym, co nie jest, jak podkreślali sami organizatorzy powszechną praktyką. Mowa o „Płynących wieżowcach” Tomasza Wasilewskiego, filmie odważnym, bezpretensjonalnym i zrealizowanym po mistrzowsku. Nie często w polskim kinie mamy okazję zobaczyć tak szczerą i dobrze opowiedzianą historię. Podobnie jak w „Nieznajomym nad jeziorem” tu również tematem przewodnim staje się relacja homoseksualna, ale nie stanowi ona jedynego motywu. Wasilewski z niebywała gracją buduje dramat, w którym tworzy niejasne relacje między poszczególnymi bohaterami. Kuba prowadzi w miarę stabilne i poukładane życie, zamieszkując ze swoją dziewczyną Sylwią w domu swojej matki. To, co do tej pory było jego „normalnym” życiem zmienia się diametralnie z chwilą poznania Michała. Kuba, z czasem uświadamia sobie, że początkowa fascynacja nowym znajomym, to jednak coś więcej. Tak rozpoczyna się dramat, do którego mimowolnie zostaje wciągnięta jego dziewczyna Sylwia. Ogromnym atutem filmu Wasilewskiego jest jego autentyczność. Reżyser w przedstawionej przez siebie historii nie poszukuje sensacji i kontrowersji. Bez wątpienia jest to bardzo ważny krok do przodu w polskiej kinematografii, film odważny, szczery i momentami bardzo zabawny. 

                                                                                                                                                „Płynące wieżowce”

Na koniec perła konkursowa. Film na wskroś nowo-horyzontowy, pełen tajemnicy i wdzięku. Eksperymentalny i radykalny w swoim wyrazie. „Noc” (Noche) reż. Leonarda Brzezickiego, Argentyńczyka o polskich korzeniach, to przejaw niczym nieograniczonej wolności w kinie artystycznym. Grupa przyjaciół spotyka się w rocznicę śmierci swojego przyjaciela i odtwarza nagrania, które ten pozostawił po sobie. Senna konstrukcja i przenikanie się tego, co przeszłe z tym, co teraźniejsze buduje wielopoziomową fabułę. Odsłuchując, wraz z bohaterami nagrań bierzemy udział w bardzo sugestywnym egzorcyzmie, który z każdą minutą odsłania więcej szczegółów tej tragicznej nocy. Czas przeszły przenika się z tym co tu i teraz, dzieląc bohaterów, przywołując ciężkie lub piękne wspomnienia, ale przede wszystkim zmierzając do całkowitego oczyszczenia. Jest w tym filmie kilka pięknych scen, jak na przykład ta otwierająca, gdy na horyzoncie budzi się dzień, a w tle słyszymy zarejestrowane przez samego reżysera nagranie z polskiej mszy (przypomina ona „Ciche światło” Carlosa Reydagasa). Inna, równie przejmująca, to ta, kiedy grupa przyjaciół odtwarza zarejestrowaną przez swojego nieżyjącego znajomego burzę, przyglądając się pochmurnemu niebu. „Noc” Brzezickiego jest skonstruowana z wielu niezwykłych, pozbawionych kolorów i zapadających w pamięć obrazów. To bardzo dojrzały i odważny debiut, który sytuuje reżysera na wysokiej pozycji i daje nadzieję, na kolejne,równie interesujące filmy. Bez wątpienia numer jeden ze wszystkich filmów konkursowych, szkoda jedynie, że bez żadnego wyróżnienia. 

                                                                                                                                        „Noc”                                               

  

„Fat Shaker” 2/6, „Jungiel Love” 2/6, „Krivina” 2/6,
„Spokojni” 3/6, „Lewiatan” 4/6, 
„Nigdy nie umrzeć” 5/6, „Nieznajomy nad jeziorem” 5/6, 
„Płynące wieżowce” 6/6,  „Noc” 6/6.

                                                                                             cdn

13 MFF T-Mobile Nowe Horyzonty, 18-28 lipca 2013 Wrocław
autor: Mariusz T.